ئىبرانىيچە Vs ئارام تىلى: (5 چوڭ پەرق ۋە بىلىشكە تېگىشلىك ئىشلار)

ئىبرانىي تىلى ۋە ئارام تىلى قەدىمكى دەۋرلەردىن كەلگەن ئاچا-سىڭىللار بولۇپ ، ھەر ئىككىسى ھازىرغىچە سۆزلىنىدۇ! ھازىرقى زامان ئىبرانىي تىلى ئىسرائىلىيە دۆلىتىنىڭ رەسمىي تىلى بولۇپ ، تەخمىنەن 220،000 يەھۇدىي ئامېرىكىلىقمۇ سۆزلەيدۇ. ئىنجىل ئىبرانىي تىلى دۇنيادىكى يەھۇدىيلار مەھەللىلىرىدە دۇئا ۋە مۇقەددەس كىتاب ئوقۇش ئۈچۈن ئىشلىتىلىدۇ. ئارام تىلىدا يەنىلا ئىران ، ئىراق ، سۈرىيە ۋە تۈركىيەدە ياشايدىغان يەھۇدىي كۇردلار ۋە باشقا كىچىك گۇرۇپپىلار سۆزلەيدۇ.

كونا ۋە يېڭى ئەھدىلەردە ئەرەبچە ۋە ئىبرانىيچە (كۆپىنچە ئىبرانىيچە) ئىشلىتىلگەن ، ئۇلار ھازىرغىچە سۆزلەنگەن بىردىنبىر غەربىي شىمال سېمىتى تىلى. بۇ ئىككى تىلنىڭ تارىخى ئۈستىدە ئىزدىنىپ ، ئۇلارنىڭ ئوخشاشلىقى ۋە پەرقىنى سېلىشتۇرۇپ ، ئۇلارنىڭ ئىنجىلغا قوشقان تۆھپىسىنى بايقىايلى.

ئىبرانىي تىلى ۋە ئارام تىلى تارىخى

ئىبرانىي تىلى ئىسرائىللار ۋە يەھۇدىلار كونا ئەھدە دەۋرىدە قوللانغان سېمىتىت تىلى. ئۇ قانان زېمىنىدىن ھازىرغىچە سۆزلىنىۋاتقان بىردىنبىر تىل. ئىبرانىي تىلى بۈگۈنكى كۈندە مىليونلىغان كىشىلەر تەرىپىدىن مۇۋەپپەقىيەتلىك ئەسلىگە كەلتۈرۈلگەن ۋە سۆزلەنگەن بىردىنبىر ئۆلۈك تىل. ئىنجىلدا ، ئىبرانىيچە سۆزى بۇ تىل ئۈچۈن ئىشلىتىلمىگەن ، بەلكى يېھۇدىت ( يەھۇدىيە تىلى) ياكى səpaṯ Kəna'an ( كەنئان تىلى).

ئىبرانىي تىلى مىلادىدىن ئىلگىرىكى 1446-يىلدىن 586-يىلغىچە ئىسرائىلىيە ۋە يەھۇدىيە مىللەتلىرىنىڭ سۆزلەنگەن تىلى بولۇپ ، يۈز يىللار ئىلگىرى ئىبراھىم دەۋرىگە تۇتىشىدۇ. ئىبرانىي تىلىدا ئىشلىتىلگەنئىنجىل كلاسسىك ئىبرانىيچە ياكى ئىنجىل ئىبرانىيچە دەپ ئاتالغان.

كونا ئەھدىنىڭ ئىككى بۆلىكى (مىسىردىن چىقىش 15-نومۇرلۇق مۇسانىڭ ناخشىسى ، سوتچىلار 5-سوتچىلاردىكى دېبورا ناخشىسى ) دەپ ئاتالغان. قەدىمكى ئىنجىلدىكى ئىبرانىي تىلى ، ئۇ يەنىلا كلاسسىك ئىبرانىي تىلىنىڭ بىر قىسمى ، ئەمما ئوخشىمايدىغان يېرى ، پادىشاھ جامىس ئىنجىلدا ئىشلىتىلگەن ئىنگلىز تىلى بۈگۈنكى سۆزلەش ۋە يېزىش ئۇسۇلىمىزغا ئوخشىمايدۇ.

بابىل ئىمپېرىيىسى دەۋرىدە ئەرەب تىلىغا ئازراق ئوخشايدىغان ئىمپېرىيە ئارام يېزىقى قوللىنىلدى ۋە زامانىۋى ئىبرانىي يېزىقى بۇ يېزىق سىستېمىسىدىن كەلگەن (ئارام تىلىغا بەك ئوخشايدۇ). شۇنداقلا ، سۈرگۈن مەزگىلىدە ، ئىبرانىي تىلى ئارام تىلىغا يەھۇدىيلارنىڭ سۆزلەش تىلى سۈپىتىدە يول بېرىشكە باشلىدى.

مىشنايك ئىبرانىي تىلى يېرۇسالېمدىكى بۇتخانا بۇزۇلغاندىن كېيىن ۋە كېيىنكى بىر قانچە ئەسىردە ئىشلىتىلگەن. ئۆلۈك دېڭىز قولتۇقى مىشناي ئىبرانى تىلىدا شۇنداقلا تالمۇدتىكى مىشنا ۋە توسېفتا (يەھۇدىيلارنىڭ ئېغىز ئەنئەنىسى ۋە قانۇنى) نىڭ كۆپىنچىسى.

مىلادىيە 200-يىلدىن 400-يىلغىچە بولغان ئارىلىقتا ، ئۈچىنچى يەھۇدىي-رىم ئۇرۇشىدىن كېيىن ، ئىبرانىي تىلى تىل سۈپىتىدە ۋاپات بولغان. بۇ ۋاقىتتا ، ئارام ۋە گرېتسىيە ئىسرائىلىيەدە ۋە يەھۇدىي دىئاسپوراسىدا سۆزلەنگەن. ئىبرانىيلار يەھۇدىيلارنىڭ ئىبادەتخانىلىرىدا قانۇنشۇناسلىق ، يەھۇدىي راببىلارنىڭ يازمىلىرى ، شېئىر ۋە يەھۇدىيلار ئوتتۇرىسىدىكى سودىدا داۋاملىق قوللىنىلىپ ، لاتىن تىلىدا چىڭ تۇرغان ،گەرچە سۆزلەش تىلى بولمىسىمۇ.

19-ئەسىردىكى زىئونىستلار ھەرىكىتى ئىسرائىلىيەنىڭ ۋەتىنىنى ئىلگىرى سۈرگەندە ، ئىبرانىي تىلى ئانا ۋەتىنىگە قايتىپ كەلگەن يەھۇدىيلار سۆزلەيدىغان ۋە يېزىق تىلى سۈپىتىدە ئەسلىگە كەلدى. بۈگۈنكى كۈندە ، زامانىۋى ئىبرانىي تىلىدا توققۇز مىليوندىن ئارتۇق كىشى سۆزلەيدۇ.

ئارام تىلى يەنە 3800 يىلدىن ئاشقان قەدىمكى تىل. ئىنجىلدا قەدىمكى ئارام سۈرىيەنىڭ بىر قىسمى ئىدى. ئەرەب تىلىنىڭ كېلىش مەنبەسى ئەرەب شەھەرلىرى دەمەشىق ، ھامات ۋە ئارپاد. ئۇ ۋاقىتتىكى ئېلىپبە فىنلاندىيە ئېلىپبەسىگە ئوخشايتتى. سۈرىيە دۆلىتى بارلىققا كەلگەندىن كېيىن ، ئارام دۆلەتلىرى ئۇنى رەسمىي تىل قىلدى.

يارىتىلىش 31-كۈنى ، ياقۇپ قېيناتىسى لابان بىلەن ئەھدە تۈزدى. يارىتىلىش 31:47 دە مۇنداق دېيىلگەن: «لابان ئۇنى جېگار-ساھادۇتا دەپ ئاتىدى ، ياقۇپ ئۇنى گالىد دەپ ئاتىدى. ئۇ ئەرەبچە ئىسىم بىلەن ئىبرانىيچە ئىسىمنى ئوخشاش ئورۇنغا بېرىدۇ. بۇ شۇنى كۆرسىتىدۇكى ، ئاتا-بوۋىلىرى (ئىبراھىم ، ئىسھاق ، ياقۇپ) بىز ھازىر ئىبرانىي تىلى (كەنئان تىلى) دەۋاتقان ۋاقىتتا ، ھاراندا ياشايدىغان لابان ئارامچە (ياكى سۈرىيەچە) سۆزلەۋاتاتتى. ناھايىتى ئېنىقكى ، ياقۇپ قوش تىللىق ئىدى. ئاقكا تىلى بىرىنچى. كېيىن دارىيۇس بىرىنچى (پادىشاھ)ئاخېمېنلار ئىمپېرىيىسىنىڭ مىلادىدىن ئىلگىرىكى 522-يىلدىن 486-يىلغىچە) ئۇنى ئاككادىيان تىلىدا ئاساسلىق تىل سۈپىتىدە قوللانغان. نەتىجىدە ، ئارام تىلىنى ئىشلىتىش كەڭ رايونلارنى قاپلاپ ، ئاخىرىدا شەرق ۋە غەرب شېۋىسى ۋە كۆپ خىل كىچىك شىۋىگە ئايرىلدى. ئارام تىلى ھەقىقەتەن بىر تىل-ئائىلە بولۇپ ، باشقا ئارام تىلىدا سۆزلىيەلمەيدىغان ئۆزگىرىشلەر بار.

مىلادىدىن ئىلگىرىكى 330-يىلى ئاخېمېنلار ئىمپېرىيىسى ئىسكەندەر زۇلقەرنەيىنگە چۈشكەندە ، ھەممەيلەن گرېتسىيە تىلىنى ئىشلىتىشكە باشلىشى كېرەك. قانداقلا بولمىسۇن ، كۆپىنچە كىشىلەر ئارام تىلىنىمۇ سۆزلەشنى داۋاملاشتۇردى.

نۇرغۇن مۇھىم يەھۇدى تېكىستلىرى ئارام تىلىدا تالمۇد ۋە زوھارنى ئۆز ئىچىگە ئالغان بولۇپ ، ئۇ كادىشلارغا ئوخشاش مۇراسىم تىلاۋەتلىرىدە ئىشلىتىلگەن. ئارام تىلى yeshivot (ئەنئەنىۋى يەھۇدىي مەكتەپلىرى) دە تالمۇد مۇنازىرىسىنىڭ تىلى سۈپىتىدە ئىشلىتىلگەن. يەھۇدىيلار مەھەللىسى ئادەتتە ئارام تىلىنىڭ غەرب شېۋىسىنى قوللانغان. بۇ «ھانۇخ كىتابى» (مىلادىدىن ئىلگىرىكى 170-يىللار) ۋە يۈسۈپۇس تەرىپىدىن يەھۇدىيلار ئۇرۇشى دا ئىشلىتىلگەن.

ئىسلام ئەرەبلىرى ئوتتۇرا شەرقنىڭ كۆپ قىسمىنى بويسۇندۇرۇشقا باشلىغاندا ، ئۇزۇن ئۆتمەيلا ئەرەب تىلى ئەرەب تىلى بىلەن ئالماشتۇرۇلدى. كابالاھ-يەھۇدىي يازمىلىرىنى ھېسابقا ئالمىغاندا ، ئۇ يېزىق تىلى سۈپىتىدە غايىب بولدى ، ئەمما ئىبادەت ۋە ئۆگىنىشتە داۋاملىق ئىشلىتىلدى. ئۇ ھازىرمۇ سۆزلىنىدۇ ، كۆپىنچە يەھۇدىي ۋە خىرىستىيان كۇردلىرى ۋە بىر قىسىم مۇسۇلمانلار ، بەزىدە زامانىۋى سۈرىيە دەپمۇ ئاتىلىدۇ.

ئارام تىلى ئۈچ چوڭ دەۋرگە بۆلىنىدۇ: كونا ئارام تىلى (مىلادىيە 200-يىلغىچە) ، ئوتتۇرا ئارام تىلى (مىلادىيە 200-يىلدىن 1200-يىلغىچە) ،ۋە ھازىرقى زامان ئارام تىلى (مىلادىيە 1200-يىلدىن ھازىرغىچە). كونا ئارام تىلى كونا ئەھدە دەۋرىدە ، ئاسسۇر ۋە ئاخېمېن ئىمپېرىيىسىنىڭ تەسىرىگە ئۇچرىغان رايونلاردا ئىشلىتىلگەن. ئوتتۇرا ئارام تىلى مىلادىيە 200-يىلدىن باشلاپ يەھۇدىيلار قوللانغان قەدىمكى سۈرىيە (ئارام تىلى) ۋە بابىلون ئارام تىلىنىڭ ئۆتۈشىنى كۆرسىتىدۇ. ھازىرقى زامان ئارام تىلى كۇردلار ۋە باشقا كىشىلەر قوللانغان تىلنى كۆرسىتىدۇ.

ئىبرانىي تىلى بىلەن ئارام تىلىدىكى ئوخشاشلىق

ئىبرانىي تىلى ۋە ئارام تىلى غەربىي شىمال سېمىتى تىل گۇرۇپپىسىغا تەۋە ، شۇڭا ئۇلار بىر تىل ئائىلىسىدە ، ئىسپانىيە ۋە ئىتالىيە تىلىغا ئوخشاش بىر نەرسە بار ئوخشاش تىل ئائىلىسى. ھەر ئىككىسى دائىم تالمۇدتا كتاۋ ئاشۇرى (ئاسسۇر يېزىقى) دەپ ئاتىلىدىغان ئارام يېزىقىدا يېزىلغان ، ئەمما بۈگۈنكى كۈندە مانداي خەتلىرى (ماندالىقلار) ، سۈرىيە تىلى (لېۋانتىن خىرىستىيانلىرى تەرىپىدىن يېزىلغان) ۋە باشقا ئوخشىماسلىقلار يېزىلغان. قەدىمكى ئىبرانىي تىلى تالمۇدتا daatz دەپ ئاتىلىدىغان كونا يېزىقنى قوللانغان ، بابىلون سۈرگۈن قىلىنغاندىن كېيىن Ktay Ashuri قوليازمىسىنى ئىشلىتىشكە باشلىغان.

ھەر ئىككىسى ئوڭدىن سولغا يېزىلغان بولۇپ ، ئۇلارنىڭ يېزىش سىستېمىسىنىڭ ھېچقايسىسىدا چوڭ ھەرپ ياكى سوزۇق تاۋۇش يوق. بۇ سۆزلەر كۆرۈنەرلىك ئوخشىشىپ كېتىدۇ ، بۇ سۆزنىڭ بۆلەكلىرى باشقىچە ئورۇنلاشتۇرۇلغاندىن باشقا ، مەسىلەن ، ئىبرانىي تىلىدا بولكا ha'lekhem ۋە ئارام تىلى بولسا lekh'ah. نان نىڭ ئەمەلىي سۆزىنى كۆرىسىز. سۆزنىڭ ئالدىدا ، ئارام تىلىدا كەينىگە ئۆتىدۇ.

يەنە بىر مىسال دەرەخ سۆزى بولۇپ ، ئىبرانىي تىلىدا خەيلان ، ئارام تىلىدا ئىلان . دەرەخ ( ilan) نىڭ يىلتىز سۆزى ئوخشاش. مەسىلەن: سامساق ئىبرانىي تىلىدا ( shum ) ۋە ئارام تىلىدا ( tum [ah]) ; ئىبرانىي تىلىدا قار ( شېلېگ ) ۋە ئارام تىلىدا ( تېلگ [ئاھ])

ئىنجىل قايسى تىللاردا يېزىلغان؟ <<> چۈنكى ئەرەپ تىلىدا يېزىلغان بۆلەكلەر ۋە يۇقىرىدا بايان قىلىنغاندەك قەدىمكى ئىنجىل ئىبرانىي تىلىدا يېزىلغان ئىككى بۆلەك.

كونا ئەھدىنىڭ تۆت بۆلۈمى ئارام تىلىدا يېزىلغان:

• ئەزرا 4: 8 - 6:18. بۇ بۆلەك پارس ئىمپېراتورى ئارتاكسېركىسقا يېزىلغان بىر پارچە خەت بىلەن باشلانغان بولۇپ ، ئۇنىڭدىن كېيىن ئارتاكسېركىسنىڭ خېتى يېزىلغان بولۇپ ، ھەر ئىككىسى شۇ كۈندىكى دىپلوماتىك تىل بولغاچقا ئارام تىلىدا يېزىلغان بولاتتى. 5-باپتا دارىيۇسقا پادىشاھقا يېزىلغان بىر پارچە خەت بار ، 6-بابىدا دارىيۇسنىڭ دەرىجىسى بار -ئېنىقكى ، بۇلارنىڭ ھەممىسى ئەسلىدە ئارام تىلىدا يېزىلغان بولاتتى. قانداقلا بولمىسۇن ، ئەزرا يازغۇچى بۇ بۆلەكتە ئارام تىلىدا بەزى بايانلارنى يازغان - بەلكىم ئۇنىڭ ئارام تىلىنى بىلىدىغانلىقى ۋە خەت ۋە پەرمانلارنى چۈشىنىش ئىقتىدارىنى نامايەن قىلغان بولۇشى مۇمكىن.
• ئەزرا 7: 12-26. بۇ Artaxerxes نىڭ يەنە بىر پەرمانى بولۇپ ، ئەزرا ئۇ يازغان ئارام تىلىغا ئاددىيلا قىستۇرغان. ئەزرانىڭ ئىبرانىي ۋە ئارام تىلىدا ئىلگىرى-كېيىن بولۇپ مېڭىشى ئۇنىڭ ئۆزىنىڭ ھەر ئىككى تىلغا بولغان چۈشەنچىسىنىلا ئەمەس ، بەلكى ئوقۇرمەنلەرنىمۇ چۈشىنىدۇ.
• دانىيال 2: 4-7: 28. دانىيال بۇ بۆلەكتە كالدانلىقلار بىلەن پادىشاھ نەبۇكەدنەسسار ئوتتۇرىسىدىكى سۆھبەتنى ئۆزىنىڭ سۈرىيە تىلىدا (ئەرەپچە) سۆزلەنگەنلىكىنى سۆزلەشكە باشلىدى ، شۇڭا ئۇ ئەينى ۋاقىتتا ئارام تىلىغا ئۆتتى ۋە كېيىنكى بىر قانچە باب ئارقىلىق نېبۇكادنەسسارنىڭ ئارزۇسىنى چۈشەندۈرۈشنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ئارام تىلىدا يېزىشنى داۋاملاشتۇردى. كېيىنچە شىرنىڭ ئۆڭكۈرىگە تاشلانغان - ئېنىقكى بۇ ۋەقەلەرنىڭ ھەممىسى ئارام تىلىدا يۈز بەرگەن. ئەمما 7-باب دانىيالدا بار بولغان ئۇلۇغ پەيغەمبەرلىك تەسەۋۋۇرى بولۇپ ، قىزىقارلىق يېرى ئۇ بۇنى ئارام تىلىدىمۇ خاتىرىلەيدۇ.
• يەرەمىيا 10: 11. بۇ يەرەمىيانىڭ پۈتۈن كىتابىدىكى ئارام تىلىدىكى بىردىنبىر ئايەت! بۇ ئايەتنىڭ مەزمۇنى يەھۇدىيلارنى ئاگاھلاندۇرۇپ ، ئۇلارنىڭ ئىتائەتسىزلىكى سەۋەبىدىن تەۋبە قىلمىسا ئۇزۇن ئۆتمەي سۈرگۈن قىلىنىدىغانلىقىنى ئاگاھلاندۇرىدۇ. شۇڭا ، يەرەمىيا ئۇلارنىڭ بۇنداق سۆزلەيدىغانلىقى توغرىسىدا ئاگاھلاندۇرۇش سۈپىتىدە ئىبرانىي تىلىدىن ئارام تىلىغا ئۆتكەن بولۇشى مۇمكىنسۈرگۈندىكى تىل ئۇزۇن ئۆتمەي. يەنە بەزىلەر ئارام تىلىدا بۇ سۆزنىڭ تەرتىپ تەرتىپى ، قاپىيە ئاۋازى ۋە سۆز ئويناش سەۋەبىدىن چوڭقۇر ئىكەنلىكىنى ئوتتۇرىغا قويدى. ئارام تىلىدىكى بىر خىل شېئىرغا ئۆتۈش كىشىلەرنىڭ دىققىتىنى تارتىشنىڭ بىر ئۇسۇلى بولۇشى مۇمكىن.

يېڭى ئەھدە كوئىن گرېك تىلىدا يېزىلغان بولۇپ ، ئۇ ئوتتۇرا شەرقنىڭ كۆپ قىسىم جايلىرىدا (ۋە ئۇنىڭدىن باشقا) سۆزلەنگەن ، چۈنكى گرېتسىيەلىك ئالېكساندىر تەرىپىدىن بويسۇندۇرۇلغان. ئارام تىلىدا سۆزلەنگەن بىر قانچە جۈملە بار ، كۆپىنچىسى ئەيسا.

ئەيسا قايسى تىلدا سۆزلىدى؟

ئەيسا كۆپ تىللىق ئىدى. ئۇ گرېك تىلىنى بىلگەن بولاتتى ، چۈنكى ئۇ ئۆز دەۋرىنىڭ ئەدەبىي تىلى ئىدى. بۇ ئۇنىڭ شاگىرتلىرى (ھەتتا يەھيا ۋە پېتېر بېلىقچىلار) ئىنجىل ۋە خەتلەرنى يازغان تىل ، شۇڭا ئەگەر ئۇلار گرېتسىيە تىلىنى بىلسە ۋە كىتابلىرىنى ئوقۇۋاتقان كىشىلەر گرېتسىيە تىلىنى بىلسە ، ئېنىقكى ئۇ بەك تونۇلغان ۋە ئەيساغا ئىشلىتىلگەن. ئۇنىمۇ ئىشلەتتى.

ئەيسا يەنە ئارام تىلىدا سۆزلىدى. ئۇ شۇنداق قىلغاندا ، ئىنجىل يازغۇچىسى بۇ مەنىنى گرېك تىلىغا تەرجىمە قىلغان. مەسىلەن ، ئەيسا ئۆلۈپ كەتكەن قىز بىلەن پاراڭلاشقاندا ، ئۇ: «تالىتا سېغىز» ، يەنى «كىچىك قىز ، ئورنۇڭدىن تۇر!» دېدى (ماركۇس 5:41)

ئەيسانىڭ ئارام تىلىدىكى سۆزلەرنى ئىشلەتكەن باشقا مىساللىرى ئىبارىلەر مارك 7:34 ، مارك 14:36 ​​، مارك 14:36 ​​، مەتتا 5:22 ، يۇھاننا 20:16 ۋە مەتتا 27:46. بۇ ئەڭ ئاخىرقىسى كرېستتىكى ئەيسا خۇداغا دۇئا قىلغان. ئۇ بۇنى ئارام تىلىدا قىلدى.

ئەيسامۇ ئىبرانىي تىلىدا ئوقۇيالىشى مۇمكىن. لۇقا4: 16-21 ، ئۇ ئورنىدىن تۇرۇپ ، ئىبرانىي تىلىدا يەشايادىن ئوقۇدى. ئۇ يەنە تەۋرات ئۇستازلىرى ۋە پەرىسىيلەردىن كۆپ قېتىم «سەن ئوقۇمىدىڭمۇ؟ . . » ئاندىن كونا ئەھدىدىن بىر بۆلەكنى كۆرسىتىدۇ.

خۇلاسە

ئىبرانىي تىلى ۋە ئارام تىلى دۇنيادىكى ئەڭ قەدىمكى ئىككى تىل. بۇلار كونا ۋە يېڭى ئەھدىلەردە ئاتا-بوۋىلىرى ، پەيغەمبەرلىرى ۋە ئەۋلىيالىرى سۆزلىگەن تىللار بولۇپ ، ئۇلار ئىنجىل يازغاندا ئىشلىتىلگەن ۋە ئەيسا يەر يۈزىدىكى ھاياتىدا ئىشلىتىلگەن. بۇ ئاچا-سىڭىل تىللار دۇنيانى قانداق بېيىتتى!